Waaraan moet een bouwhelm voldoen?

Een bouwhelm draag je niet voor niets. Op de bouwplaats loop je voortdurend risico’s: vallende materialen, stoten tegen metalen buizen of werken in weer en wind. Een helm helpt je beschermen, maar dan moet hij wel aan de juiste eisen voldoen. Waar moet je op letten en hoe weet je of jouw helm nog veilig genoeg is? In dit blog lees je waar een goede bouwhelm aan moet voldoen en wat je zelf kunt doen om veilig te blijven werken. Want een ongeluk zit in een klein hoekje en je hoofd krijg je maar één keer.

Een bouwhelm beschermt het hoofd tegen verschillende gevaren die zich op een werkplaats kunnen voordoen. Denk aan vallend gereedschap, materialen of stoten tegen uitstekende objecten. In sommige situaties beschermt een bouwhelm ook tegen elektrische schokken of zijdelingse vervorming. Een goedgekeurde helm vermindert het risico op hoofdletsel aanzienlijk.

In veel sectoren, zoals de bouw, industrie, infrastructuur en logistiek, is het dragen van een bouwhelm dan ook verplicht. De verplichting is opgenomen in de Arbowet (Arbeidsomstandighedenwet), waarin staat dat werkgevers hun personeel moeten beschermen tegen gevaren op de werkplek.

De belangrijkste norm waar een bouwhelm in Nederland aan moet voldoen is EN 397. Dit is de Europese standaard voor industriële veiligheidshelmen. Helmen die aan deze norm voldoen, zijn getest op:

• Schokabsorptie bij een val van een voorwerp met een bepaalde kracht;
• Doordringingsweerstand, bijvoorbeeld tegen vallende scherpe voorwerpen;
• Vlamvertraging, zodat de helm niet snel in brand vliegt;
• Bevestiging van de optionele kinband, die bij impact los moet schieten om verwurging te voorkomen.

Een bouwhelm hoeft dus niet bestand te zijn tegen zijdelingse schokken en hoeft geen kinband te hebben, tenzij de risico’s op de werkplek daarom vragen. Dit onderscheidt de bouwhelm duidelijk van andere helmen, zoals klimhelmen.

Op de binnenkant van een goedgekeurde helm staat het keurmerk, de naam van de fabrikant, de productiedatum en het type helm.

Naast de standaardtests, kunnen bouwhelmen ook aan aanvullende eisen voldoen. Deze zijn optioneel binnen de EN 397 norm. Als een helm hieraan voldoet, staat dit expliciet op de helm vermeld. Het gaat dan om:

• Zijdelingse vervorming (LD): Biedt extra bescherming tegen impact van de zijkant;
• Gebruik bij lage temperaturen (-20°C of -30°C);
• Gebruik bij hoge temperaturen (+150°C);
• Elektrische isolatie (440V AC): Beschermt tegen kort contact met elektriciteit.

Deze aanvullende eigenschappen zijn alleen nodig als je werkomgeving daar specifiek om vraagt.

De meeste bouwhelmen zijn gemaakt van kunststof zoals polyethyleen (PE), ABS of polycarbonaat. Deze materialen zijn sterk, licht en relatief goedkoop. Maar net als bij veel kunststofproducten veroudert het materiaal onder invloed van zonlicht (UV-straling), vocht en temperatuurschommelingen.

De gemiddelde levensduur van een bouwhelm is dan ook beperkt. Fabrikanten geven meestal een houdbaarheidsdatum van 3 tot 5 jaar, afhankelijk van het gebruik en de opslag. Deze datum staat vaak aan de binnenkant van de helm. Is de helm ouder, verkleurd of beschadigd (scheurtjes, deukjes, etc.)? Dan is het verstandig om hem te vervangen. Ook als hij nooit een klap heeft opgevangen.

Een bouwhelm moet niet alleen beschermen, maar ook goed zitten. Een slecht passende helm kan juist gevaar opleveren: hij kan verschuiven, afvallen of zelfs extra letsel veroorzaken bij een ongeval. Let daarom op:

• Verstelbaarheid: De meeste bouwhelmen hebben een draaiknop of schuifsysteem om de maat aan te passen;
• Ventilatie: Openingen zorgen voor verkoeling, maar verminderen soms de bescherming tegen chemische stoffen of vonken;
• Binnenwerk: Het binnenwerk in de helm moet comfortabel zijn en de klap bij een impact opvangen;
• Kinband (optioneel): Niet verplicht bij bouwhelmen. Alleen aanbevolen bij situaties waar de helm anders makkelijk afwaait of afvalt, bijvoorbeeld bij werken op hoogte of in windrijke omgevingen.

Probeer verschillende modellen en draag ze een tijdje om te bepalen welke voor jou het prettigst zit.

Op sommige werkplekken worden bouwhelmen en klimhelmen door elkaar gehaald, maar het zijn twee verschillende typen helmen met elk hun eigen norm:

• Bouwhelmen (EN 397): Gericht op bescherming tegen vallende objecten van bovenaf. Geen verplichting voor zijdelingse bescherming of gesloten kinband.
• Klimhelmen (EN 14052): Ontworpen voor werken op hoogte of in situaties waar valgevaar is. Deze helmen hebben wél een gesloten kinband die bij impact blijft zitten en bieden meer bescherming rondom het hele hoofd, inclusief zijdelingse impact. 

Werk je in een omgeving met valgevaar of moet je veel bewegen in krappe ruimtes op hoogte? Dan kan een klimhelm een betere keuze zijn, maar dat is iets anders dan de standaard bouwhelm. In een eerdere blog hebben we duidelijkere vergelijkingen gemaakt tussen het verschil van een bouwhelm en een klimhelm. 

Een bouwhelm vergt weinig onderhoud, maar regelmatige controle is wel belangrijk. Inspecteer je helm minimaal eens per maand (of vaker bij intensief gebruik) op:

• Scheurtjes of deuken in de buitenschaal;
• Slijtage of vervorming van het binnenwerk;
• Beschadigde kinbanden of sluitingen;
• Verkleuring of brosheid van het materiaal (teken van UV-schade).

Reinig de helm met water en milde zeep. Gebruik nooit agressieve schoonmaakmiddelen, die het materiaal kunnen aantasten.

Een bouwhelm moet in elk geval voldoen aan de EN 397-norm, afgestemd zijn op de risico’s op jouw werkplek en regelmatig gecontroleerd worden. In standaardomstandigheden is bescherming tegen vallende voorwerpen van bovenaf voldoende. In andere situaties, zoals bij kou, hitte, elektrische risico’s of zijdelingse impact, is een bouwhelm met aanvullende eigenschappen nodig.

Wees je ook bewust van het verschil tussen een bouwhelm en een klimhelm, zodat je altijd het juiste type bescherming draagt. Met de juiste helm op je hoofd kun je veilig en met vertrouwen je werk doen.